fd.nl (21 december 2016): knauw voor Spaanse banken na juridische tegenvaller

Een groep Spaanse banken krijgt er woensdag flink van langs op de beurs na een onverwachte nederlaag bij het Europees Gerechtshof. Dat oordeelde dat de banken hypotheekklanten moeten compenseren voor te veel betaalde rente. Volgens analisten kan dat de Spaanse banken zo’n €5 mrd gaan kosten.

Rentevloer

De zaak betrof een destijds veelgebruikte constructie. Banken spraken met klanten af dat de variabele rente op hun lening niet onder een bepaalde grens kon komen. Toen de algemene rentes sinds de kredietcrisis sterk daalden, profiteerden de hypotheekklanten dus niet volledig mee.

Dat risico werd door de banken onvoldoende of op onjuiste wijze onder de aandacht gebracht. Bovendien werden de klanten door het mechanisme van de rentevloer benadeeld, oordeelde een Spaanse rechter in 2013.

Terugbetalen

Maar met dat oordeel was de zaak niet afgedaan. De rechter stelde namelijk dat de banken de te veel betaalde rente niet terug hoefden te betalen. Wel werd het gebruik van een rentevloer per direct verboden. De klanten van hypotheekverstrekkers stapten daarop naar het Europees Hof om restitutie af te dwingen.

Daar leken zij definitief nul op het rekest te gaan krijgen. In juli stelde de advocaat-generaal van het Hof dat de Spaanse uitspraak gehandhaafd moest worden. Dat zou betekenen dat de de banken alleen verplicht zouden zijn om terug te betalen vanaf mei 2013, het moment waarop het Spaanse hof de clausules ongeldig verklaarde. Het bedrag dat daarmee gemoeid was, werd door analisten geschat op € 1 mrd.

Onbillijk

Doorgaans volgt het Hof het advies van de advocaat-generaal, maar deze keer dus niet. Het Hof stelt dat de hypotheekbezitters door het ontbreken van terugwerkende kracht zijn benadeeld, en dat de redenering van de Spaanse rechter geen stand houdt. Het onbillijke karakter van de clausules moet volgens het hof tot gevolg hebben dat ‘de situatie hersteld wordt waarin de consument zich zou bevinden als die clausules niet bestaan zouden hebben’.

Het overgrote deel van de hypotheekleningen in Spanje wordt afgesloten tegen een variabale rente, meestal gekoppeld aan de Euribor. Stijgt de Euribor, dan gaat het maandbedrag voor de klant omhoog; als de rente daalt, betaalt hij minder. Bijna alle banken hebben gebruik gemaakt van ‘bodemclausules’, waarin werd bepaald dat de rente voor de klant niet onder een bepaalde grens kon zakken.

Miljardenstrop

De grootste strop lijden BBVA en Caixabank. De twee Spaanse grootbanken moeten naar schatting € 1,8 mrd en € 1,2 mrd terugbetalen aan hun hypotheekklanten. Banco Sabadell moet € 720 mln ophoesten.

Het Spaanse bancaire systeem moest in 2012 door het Europese noodfonds ESM overeind worden gehouden nadat een huizenbubbel klapte. Veel nationaal georiënteerde banken zijn sterk afhankelijk van hypotheken, en gebruikten vaker rentevloeren dan hun internationaal opererende vakbroeders.

Beursreactie

In juli reageerden beleggers in de betrokken banken nog opgetogen op het advies van de advocaat-generaal, en nu zit de schrik er duidelijk goed in. Banco Popular levert om 12:30 uur 7% in, en Caixabank verliest 3,1%.